تغییرات و تحولاتی که آثار حضرت بهاءالله و حضرت عبدالبهاء و هدایت‌ها و تشویق‌هایشان در سال‌های آغازین تاریخ آئین بهائی در بهائیان ایران ایجاد کرد نه تنها به انتشار و گسترش این جامعه منجر شد بلکه در بهائیان وجدان حیات اجتماعی بیدار نمود که نتیجه‌اش از یک سو تلاش برای بهبود زندگی فردی هم از نظر مادی و هم معنوی و از سوی دیگر مشارکت در ایجاد اجتماعی پیشرو مبتنی بر اصول انسانی و اخلاقی و برخوردار از پیشرفت‌های علمی و مادی بود.

یکی از پراهمیت‌ترین دست‌آوردهای بهائیان ایران در طی سال‌های اولیه، تشکیل انجمن‌های شور برای ادارۀ امور جامعۀ خود بر اساس اصل مشارکت و مشورت بود. در کشوری که برای قرن‌ها، اراده و قدرت تصمیم‌گیری در دست شاهان و یا مجتهدین دینی قرار داشت، جامعه‌ای پرورش یافت که اعضای آن بر اثر توان‌افزایی روحانی و اجتماعی، زنجیر سنت‌های قدیم را گسستند و مسئولیت ادارۀ امور عمومی خود را از راه مشورت به دست گرفتند.

بهائیان همچنین از پیشگامان طرح بحث نیاز به قانون، حکومت دموکراتیک (مشروطه) و تشکیل مجلس بودند. آن‌ها با الهام از آثار بهائی و هدایت‌های حضرت عبدالبهاء که می‌خواستند بهائیان عامل انسجام اجتماعی در ایران باشند، تلاش نمودند تا با روحی جدید هموطنان خویش را به اتّحاد و یگانگی در راه موفّقیّت حکومت مشروطه دعوت نمایند. برای رفع اختلاف و نزاع بین گروه ها و احزاب مختلف، با کوشش در راه تقویت قانون‌مداری، به ترویج وحدت بین دولت و ملّت اهتمام ورزیدند و به فرموده حضرت عبدالبهاء “در نهايت سکون و قرار و اطمينان و وقار و از هر فتنه‌ای بيزار و در کنار بخدمت عموم پرداختند”.

پیشرفت‌های تربیتی و تلاش برای رفع نارسایی‌های نظام آموزشی سنتی ایران از دیگر زمینه‌هایی است که بهائیان ایران در آن پیشگام بوده‌اند. حضرت بهاءالله در آثار خود نقشی محوری برای تعلیم و تربیت در پرورش و بروز شخصیت انسانی قائل هستند و آن را مهم‌ترین وظیفۀ پدران و مادران در حق فرزندان می‌دانند. در پرتو چنین تعالیمی، بهائیان ایران در پی یافتن راه‌هایی برای ارتقای سطح تعلیم و تربیت علمی و اخلاقی و در دسترس قرار دادن امکانات آموزشی برای کودکانی از اقشار مختلف اجتماع بر‌آمدند. این‌گونه بود که در دهۀ پایانی قرن 19 و دهۀ نخستین قرن 20 میلادی، مدارس بهائی یکی پس از دیگری، نه تنها در تهران بلکه در دیگر شهر‌ها و روستاهای بزرگ و کوچک در سراسر ایران، تأسیس شدند و درهای خود را به روی همگان گشودند. در این میان مدرسۀ دخترانۀ تربیت که یکی از اولین مدارس دخترانۀ کشور بود با فراهم آوردن آموزش و پرورش برای دختران از هر طبقۀ اجتماعی در تربیت اولین نسل زنان متخصص ایران نقش مهمی ایفا کرد.

تأسیس مدارس برای دختران تنها گوشه‌ای از تلاش‌های بهائیان در مسیر رفع موانع پیشرفت زنان ایران و توان‌د‌هی آنان برای مشارکت مؤثر در اجتماع بوده است. برابری زنان و مردان برای بهائیان موضوعی ساخته و پرداختۀ غرب نبود بلکه آن را حقیقتی روحانی و همیشگی می‌دانستند که در تعالیم حضرت بهاءالله تجلی یافته است. در همان حال که بهائیان ایران تلاش می‌کردند این تعلیم اساسی حضرت بهاءالله را در تمام جوانب زندگی خانوادگی و اجتماعی خود نمایان سازند، زنان به طور روزافزونی در فعالیت‌های این جامعه با مردان متحد می‌شدند. در طی چند نسل، زنان و مردان دوشادوش یکدیگر و با همکاری کامل همدیگر در موسسات اداری و هئیت‌های انتخابی بهائی کار کردند. در این جریان نه تنها زنان قابلیت‌ها و مهارت‌های ارزشمندی کسب نمودند، بلکه برابری زنان و مردان، این حقیقت بنیادی ذات آدمی، در تقویت حس شرافت انسانی و توان‌مندی آن‌ها نمودار شد.

اشتیاق بهائیان ایران برای به اجرا گذاشتن تعالیم بهائی در عرصه‌های مختلف به اقداماتی می‌انجامید که در بستر تاریخی خود پیشرو و ارزشمند بود. به عنوان مثال، در دوره‌ای که استفاده از حمام‌ها و خزینه‌های عمومی که منبع انواع بیماری بوند رواج داشت، بهائیان به منظور بالا بردن سطح بهداشت و سلامت اجتماع، شروع به ساخت حمام‌هایی کردند که درآنها از دوش استفاده می‌شد. علاوه بر این، موفق به تأسیس مراکز عمومی مراقبت‌های پزشکی شامل درمانگاه و بیمارستان و نهادهای وابسته‌ای نظیر آموزشگاه عالی پرستاری، آموزشکدۀ شبانه‌روزی بهیاری و خانۀ سالمندان شدند. همچنین با تأسیس کارخانجات و واحدهای تولیدی، در توسعۀ صنایع و نیز کارآفرینی سهیم بودند. در زمانی که در بسیاری از نقاط ایران خدمات اولیه پستی وجود نداشت، ایجاد شبکۀ پیک‌های نامه‌رسانی، شیوۀ ارتباطی آسانی را نصیب جامعۀ بهائی نمود. درکی از تعلیم حضرت بهاءالله راجع به لزوم یک زبان بین‌المللی که بعد از زبان ملی بايد انتخاب شود، راهنمای بهائیان ایران بود تا در دهه‌های آغازین قرن 20 میلادی در برخی شهرها کلاس‌های زبان اسپرانتو تأسیس نمایند.

تمامی این پیشرفت‌های اجتماعی، اداری و انتفاعی مرهون تحول معنوی و اخلاقی عمیقی بود که در میان جامعۀ بهائیان در حال شکل‌گیری بود، تحولی پویا که امروز نیز بهائیان ایران را مانند سایر هم‌کیشان خود در هر جای دنیا بر آن می‌دارد تا در هر زمان مطابق با نیاز روز و به بهترین شکلی که برایشان مقدور است برای توان‌افزایی روحانی، اخلاقی و عقلانی خود و دیگران تلاش کنند و در پیشرفت مادی و معنوی اجتماع‌شان نقشی شایسته ایفا نمایند.